احتمالا شما هم وقتی نام پرتغال را می‌شنوید، به یاد موسیقی منحصربه‌فرد و نوشیدنی‌ها و غذاهای دریایی این منطقه می‌افتید. اما شگفت‌انگیز بودن پرتغال محدود به این‌ها نمی‌شود. مردم پرتغال که خونگرمی آن‌ها زبانزد عالم است، آداب و رسوم خاصی دارند که خارجی‌ها را شیفته می‌کند. در این مطلب می‌خواهیم به پرتغال سفر کنیم و با رسوم و فرهنگ مردم پرتغال آشنا شویم.
موسیقی فادو، نماد اندوه پرتغالی‌ها
اگرچه در پرتغال امروزی انواع سبک‌های موسیقی رونق دارد اما ژانری که به فرهنگ و احساسات عمیق مردم پرتغال گره خورده، فادو است. سال‌ها قبل، در خیابان‌ها و کافه‌های کوچک لیسبون، دریانوردان پرتغالی برای ابراز غم و اندوه خود، گیتاری در دست می‌گرفتند و اشعاری محزون و دلنشین می‌خواندند. مردم دورشان جمع می‌شدند، سراپا گوش در عالم خیال پرسه می‌زدند و زیرلب با آواز دریانوردان همراهی می‌کردند. از همان زمان موسیقی فادو که درواقع موسیقی محبوب محله‌های فقیرنشین پرتغال بود، در این کشور جان گرفت و حالا تبدیل شده است به نماد فرهنگی پرتغال. اگر می‌خواهید با این سبک موسیقی آشنا شوید، آهنگ Fria Claridade را با صدای Amália Rodrigues، ملکه فادوی پرتغال، گوش دهید.
خروس بارسلوس، نماد عشق پرتغالی‌ها
اگر می‌خواهید از پرتغال برای دوستانتان هدیه بیاورید، خروس بارسلوس یا خروس پرتغالی یکی از سوغاتی‌های رایج این کشور است. داستان این خروس که امروز نماد عشق به زندگی است، به قرن هفدهم برمی‌گردد. داستان از این قرار است که مردی بینوا را به اتهام دزدی نقره از یک بازرگان دستگیر می‌کنند. مرد در برابر قاضی سوگند می‌خورد که دزدی نکرده اما کسی حرفش را باور نمی‌کند و حکم اعدام برای مرد بیگناه صادر می‌شود. مرد همان لحظه چشمش به خروس بریانی می‌افتد که روی میز غذاخوری است. مرد می‌گوید: «بیگناهی من تا آن اندازه است که موقع اعدام من این خروس هم بانگ خواهد برآورد.» مردم می‌خندند و مرد را برای اجرای حکم تا پای دار همراهی می‌کنند اما دقیقا در لحظه اعدام، حرف مرد به حقیقت تبدیل می‌شود و صدای خروس بریان شهر را پر می‌کند! بله، خروس جان مرد بیگناه را نشان داد و جلوی یک حکم ناعادلانه را گرفت.
این افسانه برای پرتغالی‌ها فقط یک قصه بانمک و سرگرم‌کننده نیست، بلکه مفهوم عمیقی دارد و در فرهنگ مردم پرتغال جا گرفته است. از آن زمان تا کنون، هدیه دادن خروس بارسلوس به دیگری نشان‌دهنده طلب خیر و عاقبت خوش برای او است.
جشن سنت جان، میراث مشترک پرتغال
بیشتر جشن‌های پرتغالی با رویدادهای مذهبیِ ثبت‌شده در تقویم کاتولیک گره خورده‌اند. جشن سنت جان باپتیست یکی از مهم‌ترین این جشن‌هاست که پرتغالی‌ها را در غروب روز ۲۳ ژوئن دور هم جمع می‌کند. اگر در این روز به خیابان بروید، شاهد رژه رفتن گروهی خاص خواهید بود که سرودهای مذهبی می‌خوانند، بزرگ‌ترها سکه نقره یا هر چیز ارزشمندی را به داخل رودخانه می‌اندازند و جوان‌ترها به داخل آب شیرجه می‌زنند تا آن‌ها را پیدا کنند، مردم با چکش‌های پلاستیکی نرم به سر یکدیگر ضربه می‌زنند. در پایان هم با روشن کردن آتش، رقص و خوردن ماهی ساردین آبدار کبابی که یکی از محبوب‌ترین غذاهای مردم پرتغال است، این شب را به پایان می‌رسانند.
شیرینی ساده اما معروف پرتغالی
شیرینی معمولی (Doçaria Conventual) یک اصطلاح رایج برای تمامی شیرینی‌های پرتغالی است که ترکیب پایه‌ای آن‌ها از زرده تخم مرغ و شکر تشکیل شده است. این شیرینی بخش مهمی از فرهنگ آشپزی مردم پرتغال را شکل می‌دهند و همان‌طور که از اسم آن هم مشخص است، ریشه شیرینی پرتغالی به صومعه‌ها (Convent) برمی‌گردد. گفته می‌شود قرن‌ها پیش، راهبه‌های پرتغالی، با زرده تخم مرغ و شکر اضافی موجود در صومعه برای خود این شیرین‌های خوشمزه را درست می‌کردند. به‌مرور مواد دیگری مثل بادام و انواع مغزها و میوه‌های خشک هم به ترکیبات این شیرینی راه یافت و حالا به بخش مهمی از دورهمی‌ها و جشن‌های پرتغالی تبدیل شده است.
روبان‌سوزی در کویمبرا، سنت دانشجویی پرتغال
اگر این شانس را داشته باشید که در دانشگاه کویمبرا، یکی از بهترین دانشگاه‌های پرتغال تحصیل کنید، شاهد سنت دانشجویی محبوب این کشور خواهید بود. در دانشگاه کویمبرا هر سال در اولین جمعه ماه می، مراسم روبان‌سوزی برگزار می‌شود. این رسم نشان‌دهنده فارغ‌التحصیلی دانشجویان دانشکده‌های مختلف است و با رژه و آوازخوانی همراه می‌شود. رنگ روبان هر دانشکده متفاوت است و در این مراسم همه رنگ‌ها در دیگ‌های مخصوص آتش زدن روبان کنار هم قرار می‌گیرند و خاکستر آن‌ها با هم مخلوط می‌شود. هدف از این کار، نشان دادن همبستگی دانشجویان رشته‌های مختلف دانشگاه کویمبرای پرتغال است.
لباس‌های محلی، نماد تاریخ پرتغال
پوشش پرتغالی‌ها در طول قرن‌ها، از قرون وسطی گرفته تا دوره استعمارگری پرتغال در قاره امریکا، دستخوش تغییر شده است اما از هر دوره بخش خاصی از پوشش را به یادگار نگه داشته که حالا به جزئی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ مردم پرتغال تبدیل شده است.
هر منطقه از پرتغال لباس محلی منحصر‌به‌فردی دارد. برای مثال، در شهر مینهو، زنان دامن‌های بلند و نیم‌تنه‌های جذب می‌پوشند. لباس‌های این منطقه رنگ‌های شاد و زنده دارند که روی آن‌ها با گلدوزی و توری تزئین شده است. کلاه‌هایی که به پرهای بلند و رنگی آراسته شده‌اند نیز برخی از پوشش محلی مینهو است.
در منطقه آلنتخوی پرتغال، مردها شلوارهایی به رنگ تیره و پیراهن‌های گشاد می‌پوشند. پوشیدن یک جلیقه تنگ روی پیراهن، تیپ یک مرد اهل آلنتخو را کامل می‌کند. در مقابل، زنان به شیوه پیشینیان روستایی خود، دامن‌های بلند گلدار با پیش‌بندهای رنگی می‌پوشند.
رسوم جشن عروسی پرتغالی‌ها
مراسم خواستگاری و نامزدی پرتغالی‌ها تا حدی شبیه به رسوم ما ایرانی‌هاست. مردِ عاشق به خانه پدر و مادر معشوقش می‌رود تا برای ازدواج از آن‌ها اجازه بگیرد. بعد از کسب اجازه، تدارکات عروسی آغاز می‌شود.
انتخاب یک راهنما یا پدر معنوی از سوی عروس و داماد به عنوان کسی که سرد و گرم روزگار را چشیده و علاوه بر این، جیبش هم پر است و می‌تواند در هزینه مراسم عروسی شریک شود، در فرهنگ مردم پرتغال ارزش بالایی دارد. او کسی است که زوج جوان را راهنمایی می‌کند تا بتوانند جشن ازدواج خود را به بهترین شکل برگزار کنند.
یکی دیگر از رسوم جالب پرتغالی‌ها در جشن ازدواج، تقدیم کردن ۱۳ سکه از سوی داماد به عروس است! این سکه‌ها که به آراس معروفند، بسته به وضعیت مالی داماد از جنس نقره یا طلا هستند. کشیش آن‌ها را متبرک می‌کند و به عروس تحویل می‌دهد. البته این سکه‌ها قرار نیست صرف هزینه‌های زندگی شوند، بلکه معمولا به عنوان نماد تعهد داماد نسبت به خوشبخت کردن عروس‌خانم یادگاری نگه داشته می‌شوند. احتمالا حالا متوجه شده‌اید که چرا یک زوج جوان به‌تنهایی از پس برگزاری مراسم عروسی برنمی‌آیند و به کمک مالی یک پدر معنوی و البته مادیِ او نیاز دارند! اگرچه این نکته را نباید فراموش کرد که این سختی فقط برای شروع زندگی است، برای ادامه اوضاع راحت‌تر می‌شود چون هزینه زندگی در پرتغال در قیاس با سایر کشورهای اروپایی پایین است.
آداب معاشرت پرتغالی‌ها
اگر درباره آداب معاشرت مردم پرتغال کنجکاو باشید، احتمالا در برخی منابع خوانده‌اید که پرتغالی‌ها مردمی رک، بی‌تعارف و گاهی خشن هستند اما واقعیت این است که آن‌ها پرانرژی و پرشورند و با صدای بلند و سریع صحبت می‌کنند. اگر مدت کوتاهی با آن‌ها در تعامل باشید، شاید متوجه این موضوع نشوید و در ابتدا از صدای بلند آن‌ها یکه بخورید اما به مرور زمان، کاملا برایتان روشن می‌شود که داستان از چه قرار است. در کل پرتغالی‌ها به خونگرمی و صمیمیت معروفند و از درگیری و خشونت دوری می‌کنند.
در فرهنگ ارتباطی مردم پرتغال، روبوسی بین دوستان صمیمی رایج است اما در موقعیت‌های رسمی دست دادن موقع سلام و خداحافظی کفایت می‌کند. یادتان باشد وقتی با یک پرتغالی هم‌کلام می‌شوید، حتما با او ارتباط چشمی برقرار کنید و از نگاه کردن مستقیم فرار نکنید؛ این کار بی‌ادبی محسوب می‌شود.
نتیجه پایانی
فرهنگ و رسوم مردم پرتغال ریشه‌های تاریخی دارد. مردم این کشور برخوردی دوستانه با غریبه‌ها دارند و با روی گشاده با آن‌ها روبرو می‌شوند. در پرتغال جشن‌های همگانی عموما با مناسبات مذهبی گره خورده است. رقص، موسیقی و لباس محلی نماد فرهنگ مردم پرتغال است و از آن‌ها در جشن‌های خود به بهترین شکل استفاده می‌کنند. پرتغالی‌ها به خوراکی‌های شیرین علاقه دارند و شیرینی‌های رایج این کشور با زرده تخم مرغ و شکر تهیه می‌شوند. اگر گذرتان به پرتغال خورد، از تجربه طعم‌های جدید، تماشای اجراهای خیابانی موسیقی و شرکت در جشن‌های به‌یاد‌ماندنی این کشور غافل نشوید. اگر هم قصد مهاجرت به پرتغال را دارید، یادتان باشد علاوه بر فرهنگ این کشور، درباره مزایا و معایب مهاجرت به پرتغال هم بخوانید.
مرضیه اسدی، نویسنده و محقق حوزه مهاجرت است اما قصد مهاجرت ندارد! درباره برنامه‌های مهاجرتی تحقیق می‌کند، با اداره مهاجرت کشورهای مختلف مکاتبه می‌کند، با وکیل‌های مهاجرتی در ارتباط است و در پایان، نتیجه کنجکاوی‌هایش را با شما در میان می‌گذارد.