اتباع افغانستان به دلایل متعددی از جمله ناامنی، نبود فرصت های اقتصادی، شرایط اجتماعی نامناسب و تمایل به زندگی بهتر، به کشورهای همسایه از جمله ایران و ترکیه مهاجرت می کنند.
بر اساس آمار سایت mixedmigration حدود ۱۳۹٬۳۳۳ نفر از پناهندگان و متقاضیان پناهندگی افغان در ترکیه حضور دارند که تقریباً ۳۵ درصد آن ها را زنان و دختران تشکیل می دهند.
در فاصله سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۳، نزدیک به ۳۵ درصد از مهاجران غیرقانونی بازداشت شده در ترکیه، شهروندان افغانستان بوده اند. این آمار نشان دهنده حضور قابل توجه افغان ها در جریان های مهاجرت غیرقانونی است.
ترکیه به دلیل موقعیت جغرافیایی إخاص، نزدیکی فرهنگی و شرایط مناسب اقتصادی، به یکی از مقاصد پرطرفدار برای مهاجران افغانستانی تبدیل شده است.
در این مقاله از ایمیگو، به بررسی کامل شرایط، مراحل و چالش های مهاجرت کاری اتباع افغانستان به ترکیه می پردازیم.
پس از دهه ها جنگ و درگیری، سقوط دولت مرکزی و قدرت گیری طالبان، امنیت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی افغانستان به شدت آسیب دیده است. بسیاری از مردم، به ویژه جوانان، در ترس مداوم از جنگ، بمب گذاری و اقدامات گروه های مسلح زندگی می کنند. این شرایط باعث فرار گسترده مردم به خارج از کشور شده است.
بازار کار افغانستان بسیار محدود و ناپایدار است. نرخ بیکاری بالا، نبود صنایع تولیدی گسترده و وابستگی شدید به کمک های بین المللی، شرایطی را فراهم کرده که افراد حتی با مهارت و تحصیلات نیز نتوانند شغل مناسبی پیدا کنند. این موضوع انگیزه قوی برای مهاجرت به کشوری با بازار کار فعال مانند ترکیه ایجاد می کند.
ترکیه از نظر جغرافیایی نسبتاً نزدیک به افغانستان است و مسیر مهاجرت زمینی و هوایی از طریق ایران برای بسیاری از افغان ها قابل دسترسی است. از سوی دیگر، مسلمان بودن ترکیه و اشتراکات فرهنگی مانند دین، سنت های اجتماعی و سبک زندگی، سبب می شود مهاجران افغان راحت تر با محیط جدید تطبیق یابند.
اقتصاد ترکیه در سال های اخیر رشد خوبی داشته و صنایع مختلفی مانند ساخت و ساز، گردشگری، کشاورزی، خدمات شهری و تولیدی به نیروی کار نیاز دارند. افغان ها اغلب در مشاغل فیزیکی، نیمه ماهر یا غیررسمی جذب می شوند که تقاضا برای آن در ترکیه بالاست.
برخلاف بسیاری از کشورهای اروپایی، دریافت ویزای ترکیه برای اتباع افغان (مخصوصاً آنهایی که در ایران اقامت دارند) نسبتاً ساده تر است. با مدارکی نظیر پاسپورت، کارت آمایش، بیمه مسافرتی و رزرو اقامتگاه، امکان اخذ ویزای الکترونیکی یا لیبل دار ترکیه وجود دارد. این سهولت در دریافت ویزا انگیزه مهاجرت را تقویت کرده است.
پاسپورت افغانستان یکی از ضعیف ترین گذرنامه های جهان است و فقط در تعداد محدودی از کشورها بدون ویزا اعتبار دارد. ترکیه یکی از کشورهایی است که با شرایط خاص، به اتباع افغان ویزا می دهد و همین موضوع آن را به گزینه ای جذاب تر برای مهاجرت تبدیل کرده است.
وجود جمعیت قابل توجهی از مهاجران افغان در ترکیه (به ویژه در استانبول، ازمیر، وان و آدانا) باعث ایجاد شبکه های اجتماعی حمایتی، دسترسی آسان تر به کار و اقامت و کاهش احساس غربت در میان مهاجران جدید می شود. این موضوع عامل روانی مهمی برای مهاجرت محسوب می شود.
ترکیه به عنوان پلی بین آسیا و اروپا شناخته می شود. برخی از مهاجران افغان، ترکیه را به عنوان مقصد موقت انتخاب می کنند و هدف نهایی آن ها ورود غیرقانونی یا قانونی به اروپا است. نزدیکی جغرافیایی ترکیه به کشورهای عضو شنگن این امید را تقویت کرده است.
مؤسسات مهاجرتی در ایران و ترکیه خدمات مشاوره ای، تهیه مدارک، ترجمه رسمی و راهنمایی های لازم برای دریافت ویزا را در اختیار اتباع افغان قرار می دهند. این خدمات فرآیند مهاجرت را آسان تر کرده و مشوق مهاجرت قانونی به ترکیه شده اند.
ترکیه برای برخی گروه ها (از جمله مهاجران دارای اقامت قانونی یا فرزندان آنها) امکان تحصیل رایگان در مدارس دولتی را فراهم کرده است. همچنین دانشگاه های ترکیه با ارائه بورس های تحصیلی مانند بورسیه دولتی ترکیه (Turkiye Burslari) فرصت خوبی برای ادامه تحصیل مهاجران افغان فراهم می کنند.
اتباع افغان ساکن ایران به دلیل نزدیکی جغرافیایی و فرهنگی با ترکیه، راحت تر می توانند از ایران به ترکیه مهاجرت کنند.
بسیاری از آن ها از طریق ویزای الکترونیکی و با داشتن کارت آمایش از ایران به ترکیه سفر می کنند. برخی مراکز در ایران خدمات تهیه مدارک، ترجمه رسمی، اخذ نوبت سفارت و تهیه بیمه مسافرتی را ارائه می دهند.
ویزای کاری یکی از مهم ترین و قانونی ترین روش های مهاجرت به ترکیه برای اتباع افغان محسوب می شود. این نوع ویزا به متقاضی اجازه می دهد تا در خاک ترکیه به صورت رسمی مشغول به کار شده و از مزایای اقامت قانونی، بیمه، حقوق کار و حتی راه یابی به تابعیت ترکیه بهره مند شود.
ویزای کاری ترکیه یک مجوز رسمی است که به اتباع خارجی اجازه می دهد تحت قرارداد با یک کارفرمای ترک، در خاک ترکیه مشغول به فعالیت شغلی شوند. این ویزا بر اساس قانون کار ترکیه و تحت نظارت وزارت کار و تأمین اجتماعی (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı) صادر می شود.
1- پاسپورت معتبر: داشتن گذرنامه افغانستان با حداقل 6 ماه اعتبار از زمان درخواست، یکی از الزامات اولیه است.
2- دعوت نامه رسمی کاری: متقاضی باید از یک کارفرمای ترک دعوت نامه معتبر دریافت کرده باشد که در آن نوع شغل، مدت قرارداد و اطلاعات کارفرما مشخص باشد.
3- قرارداد کاری یا پیشنهاد شغلی: وجود یک قرارداد امضا شده بین کارفرما و کارگر نشان دهنده توافق رسمی بر شرایط اشتغال است.
4- گواهی عدم سوء پیشینه: ارائه گواهی رسمی مبنی بر نداشتن سابقه کیفری برای اطمینان از سلامت اجتماعی متقاضی الزامی است.
5- مدارک تحصیلی یا فنی (در صورت نیاز): برای برخی مشاغل تخصصی، ارائه مدارک تحصیلی یا گواهینامه های مهارتی الزامی است.
6- مدارک اقامتی در کشور مبدا: اگر متقاضی از ایران اقدام می کند، باید دارای اقامت قانونی یا کارت آمایش معتبر باشد.
7- بیمه درمانی معتبر: متقاضی باید تا زمان آغاز کار رسمی، یک بیمه درمانی بین المللی ارائه دهد که هزینه های پزشکی احتمالی را پوشش دهد.
8- ثبت همزمان درخواست در وزارت کار ترکیه: کارفرمای ترک باید درخواست مجوز کار را همزمان با درخواست متقاضی، در سامانه وزارت کار ترکیه ثبت نماید.
9- پرداخت هزینه های قانونی ویزا: پرداخت هزینه ویزا و دیگر هزینه های کنسولی (حدود 60 دلار آمریکا) برای تکمیل فرآیند الزامی است.
10- تکمیل صحیح فرم درخواست ویزا: فرم های درخواست باید با دقت، به زبان ترکی یا انگلیسی تکمیل شده و اطلاعات آن با مدارک ارائه شده مطابقت داشته باشد.
ردیف | مدرک مورد نیاز | توضیحات |
1 | پاسپورت معتبر | حداقل 6 ماه اعتبار داشته باشد. |
2 | دعوتنامه رسمی کاری | از طرف یک کارفرمای معتبر ترک صادر شده باشد. |
3 | قرارداد کاری یا پیشنهاد شغلی | امضا شده توسط طرفین و مشخصکننده نوع شغل، مدت و حقوق. |
4 | گواهی عدم سوء پیشینه | صادره از کشور محل اقامت (افغانستان یا ایران). |
5 | عکس پرسنلی جدید | معمولاً ۲ قطعه، زمینه سفید، سایز پاسپورتی. |
6 | مدارک تحصیلی یا فنی | فقط در صورت نیاز برای مشاغل تخصصی (ترجمه رسمی ترکی یا انگلیسی). |
7 | بیمه درمانی بینالمللی | برای مدت حداقل تا شروع کار و دریافت بیمه شغلی در ترکیه. |
8 | مدارک اقامت در ایران (در صورت اقدام از ایران) | کارت آمایش، کارت اقامت یا دفترچه اقامت قانونی. |
9 | فرم تکمیلشده درخواست ویزا | بهصورت آنلاین یا حضوری، دقیق و بدون اشتباه پر شود. |
10 | رسید پرداخت هزینه ویزا | معمولاً 60 دلار آمریکا یا معادل آن به لیر ترکیه. |
شخص متقاضی باید ابتدا با یک شرکت یا کارفرما در ترکیه توافق کرده و دعوت نامه رسمی دریافت کند. این دعوت نامه باید در سامانه وزارت کار ثبت شده باشد.
متقاضی با در دست داشتن دعوت نامه و سایر مدارک، به سفارت یا کنسولگری ترکیه در افغانستان یا ایران مراجعه و فرم درخواست ویزای کاری را تکمیل می کند.
همزمان با ارسال درخواست توسط متقاضی، کارفرمای ترک نیز باید در سامانه رسمی وزارت کار ترکیه، درخواست مجوز کار را برای متقاضی ثبت کند. این مرحله حساس ترین بخش فرآیند است.
پس از بررسی مدارک توسط وزارت کار ترکیه (معمولاً طی ۳۰ روز)، در صورت تأیید، ویزای کاری صادر شده و متقاضی می تواند به ترکیه وارد شود.
پس از ورود به ترکیه، فرد باید ظرف یک ماه نسبت به ثبت آدرس و دریافت کارت اقامت کاری از اداره مهاجرت (Göç İdaresi) اقدام کند. بدون این کارت، ادامه اقامت قانونی امکان پذیر نیست.
ویزای کاری ترکیه برای اتباع افغانستان معمولاً برای مدت یک سال صادر می شود. در صورت ادامه همکاری با کارفرما، این ویزا قابلیت تمدید برای دو سال دیگر را دارد.
تمدیدهای بعدی نیز ممکن است تا سه سال ادامه یابد و حتی منجر به دریافت اقامت دائم شود. پس از پنج سال اقامت کاری قانونی و پیوسته در ترکیه، متقاضی می تواند برای دریافت تابعیت این کشور اقدام کند.
با توجه به نیاز بازار کار ترکیه به نیروی انسانی، خصوصاً در مشاغل فیزیکی و خدماتی، اتباع افغانستان که وارد این کشور می شوند، می توانند در بخش های مختلفی مشغول به کار شوند. مهم ترین این فرصت ها به شرح زیر است:
افغان ها یکی از گروه های اصلی کارگران در پروژه های ساختمانی ترکیه هستند. کار در این بخش شامل فعالیت هایی مانند آرماتوربندی، سیمان کاری، برق کشی، جوشکاری و بنایی است. این مشاغل فیزیکی هستند و نیاز به مهارت و آمادگی جسمانی دارند.
در مناطق روستایی و حاشیه ای ترکیه، بسیاری از افغان ها در فصل های برداشت به عنوان کارگر فصلی در مزارع میوه، سبزی و گلخانه ها مشغول به کار می شوند. این شغل ها معمولاً موقت و کم درآمد ولی قابل دسترسی هستند.
بخش خدماتی شامل کار در رستوران ها، کافه ها، نانوایی ها، هتل ها و فروشگاه ها است. افغان ها اغلب به عنوان ظرف شور، نظافتچی، پیک، پیشخدمت یا کمک آشپز در این بخش فعالیت دارند.
بسیاری از مهاجران افغان (خصوصاً زنان) در منازل ترکیه به عنوان نظافتچی، پرستار کودک یا سالمند، یا آشپز فعالیت می کنند. این مشاغل عمدتاً غیررسمی هستند و نیاز به اعتماد کارفرما دارند.
برخی کارخانه ها و کارگاه های کوچک به دنبال نیروی کار ارزان هستند و افغان ها در مشاغلی چون بسته بندی، تولید لباس، صنایع چرم، کفش، فرش و قالی فعالیت می کنند.
با گسترش خریدهای اینترنتی، نیاز به نیروهای پیک و حمل و نقل افزایش یافته است. مهاجران افغان، خصوصاً مردان جوان، در خدمات پیک شهری با موتور یا وانت مشغول می شوند.
در مواردی خاص، افغان هایی که گواهی نامه ترکی دارند، می توانند به عنوان راننده تاکسی، وانت بار یا کارگر حمل اثاثیه مشغول شوند، هرچند دسترسی به این شغل محدودتر است.
برخی افغان های ماهر یا تحصیل کرده در حوزه هایی مانند مکانیکی، برق کشی ساختمان، خیاطی، نجاری، طراحی گرافیک، آرایشگری، یا حتی مترجمی زبان فارسی-ترکی، می توانند مشاغل تخصصی تری بیابند، به شرط دریافت مجوز کار رسمی.
کارگران افغان در صورت نداشتن مجوز رسمی کار، از حقوق کاری مانند بیمه، حداقل دستمزد و حمایت های قانونی برخوردار نیستند. با این حال، دولت ترکیه در سال های اخیر برخی اقداماتی برای ساماندهی وضعیت مهاجرین انجام داده است.
اقامت کاری معمولاً یک ساله صادر می شود و در صورت حفظ شغل و پرداخت بیمه، قابل تمدید است. دریافت تابعیت ترکیه برای افغان ها بسیار دشوار بوده و نیازمند حداقل ۵ سال اقامت قانونی و تسلط به زبان ترکی است.
جمع کل تقریبی مهاجرت کاری اتباع افغانستان به ترکیه حدود 400 تا 1,000 دلار آمریکا است که بسته به محل زندگی، نحوه اقدام و استفاده از واسطه یا مشاور می تواند متفاوت باشد.
مورد هزینه | مبلغ تقریبی (دلار آمریکا) | توضیحات |
هزینه صدور ویزای کاری | 60 – 80 دلار | مبلغ رسمی ویزا از سوی سفارت ترکیه (بسته به نرخ ارز و محل درخواست) |
ترجمه رسمی مدارک | 30 – 100 دلار | شامل پاسپورت، سوابق تحصیلی، سوء پیشینه و قرارداد کار |
هزینه بیمه درمانی بینالمللی | 20 – 50 دلار | بیمه موقت تا زمان شروع بیمه شغلی در ترکیه |
هزینه عکس پرسنلی | 5 – 10 دلار | ۲ قطعه عکس با استاندارد رسمی سفارت |
هزینه رفتوآمد به سفارت یا کنسولگری | 10 – 50 دلار | بسته به شهر محل سکونت متقاضی (در ایران یا افغانستان) |
هزینه صدور اقامت (Ikamet) در ترکیه | 50 – 150 دلار | پرداخت به اداره مهاجرت ترکیه هنگام ثبت اقامت |
بلیط هواپیما یا حملونقل به ترکیه | 150 – 400 دلار | بسته به مبدا (ایران یا افغانستان) و فصل سفر |
رزرو محل اقامت (هتل/دعوتنامه) | 30 – 100 دلار | برای اثبات آدرس محل اقامت در درخواست ویزا |
عدم آشنایی با زبان ترکی یکی از مهم ترین موانع اشتغال و ادغام در جامعه ترکیه است. بسیاری از مهاجران افغان با فرهنگ کاری و سبک زندگی ترکیه آشنایی ندارند.
اتباع افغان به ویژه در استان هایی مانند استانبول، وان و آدانا، با تبعیض های قومی و فرهنگی مواجه هستند. این تبعیض ها در بازار کار، مسکن، خدمات بهداشتی و آموزشی مشهود است.
کارگران افغان اغلب در شرایط سخت، با دستمزد پایین و ساعات کاری طولانی کار می کنند. نبود قرارداد رسمی موجب می شود کارفرمایان حقوق کارگران را پایمال کنند.
بسیاری از افغان ها با ویزای توریستی وارد شده و در ترکیه باقی می مانند که این موضوع مشکلات اقامتی و قانونی جدی به دنبال دارد.
برای درک بهتر جوانب مالی این تصمیم، مطالعهی مقاله برای مهاجرت به ترکیه چقدر پول لازم است؟ میتواند دید روشنی از هزینههای پیش رو ارائه دهد.
1- ارتقاء آگاهی حقوقی: آموزش حقوق کاری و اقامتی، راهکارهای قانونی، نحوه نگارش قرارداد کاری و اطلاعات مربوط به سازمان های حمایتی باید در اختیار مهاجران قرار گیرد.
2- یادگیری زبان ترکی: ارائه دوره های رایگان زبان ترکی در مراکز مهاجرتی می تواند به بهبود وضعیت شغلی و اجتماعی افغان ها کمک کند.
3- همکاری با مؤسسات مهاجرتی مجاز: مؤسساتی مانند براق و افق بال فرشتگان می توانند در تسهیل فرآیند ویزا، یافتن کار، ترجمه مدارک و دریافت اقامت کمک شایانی کنند.
در همین راستا، مؤسسه مهاجرتی ایمیگو نیز با بهره گیری از مشاوران حرفه ای، تجربه موفق در پرونده های مهاجرتی و خدمات متنوع از مشاوره اولیه تا پیگیری پرونده، گزینه ای قابل اعتماد برای متقاضیان مهاجرت به شمار می رود.
4- حمایت های دولتی و بین المللی: سازمان های بین المللی مانند UNHCR، IOM و دولت ترکیه باید برنامه های حمایتی جامع تری برای ساماندهی مهاجران افغان و جلوگیری از بهره کشی ارائه دهند.
در کشور ترکیه، اتباع خارجی از جمله افغان ها و ایرانیان، در صورتی که اقامت کاری داشته باشند و فرزندشان در این کشور متولد شده باشد، می توانند برای دریافت اقامت خانوادگی اقدام کنند و در نهایت پس از 8 سال سکونت قانونی و بدون وقفه، شرایط دریافت اقامت بلند مدت را به دست آورند.
برخی کارفرمایان ترک، به ویژه شرکت های معتبر، حاضرند هزینه های مربوط به دریافت ویزای کاری برای افغان ها را پرداخت کنند؛ این هزینه ها شامل دعوت نامه، ثبت درخواست و حتی بلیت سفر می شود، البته به شرط آن که تمامی این موارد در قرارداد رسمی کاری قید شده باشد.
نظر شما درباره فرصت های شغلی برای افغان ها در ترکیه چیست؟ بنظر شما ترکیه مقصد مناسبی برای کار افغانی ها است؟ ما مشتاقیم که نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
اگر قصد مهاجرت کاری به ترکیه را دارید و در خصوص شرایط اخذ ویزای کاری ترکیه برای افغانها سوالاتی برایتان پیش آمده است، مؤسسه مهاجرتی ایمیگو با بهره گیری از تیم کارشناسی مجرب و متعهد، آماده است تا شما را در این مسیر همراهی کند.
آیا افغان هایی که کارت آمایش دارند می توانند از ایران برای ویزای کاری ترکیه اقدام کنند؟
بله دارندگان کارت آمایش در ایران، در صورت داشتن گذرنامه و اقامت معتبر، می توانند برای ویزای کاری از طریق سفارت ترکیه در تهران یا کنسولگری ها اقدام کنند؛ اما نیاز به دعوت نامه رسمی از کارفرما در ترکیه دارند.
آیا افغان ها می توانند در ترکیه شغل دوم داشته باشند؟
به صورت قانونی، مجوز کار ترکیه تنها برای یک شغل و یک کارفرما صادر می شود. برای کار دوم باید مجوز جدیدی از وزارت کار دریافت شود که معمولاً برای مهاجران بسیار دشوار است.
آیا زنان افغان در ترکیه می توانند به راحتی کار پیدا کنند؟
زنان افغان در ترکیه با محدودیت های بیشتری مواجه اند اما در مشاغلی مانند خیاطی، پرستاری کودک و سالمند، آرایشگری یا حتی خدمات خانگی، می توانند اشتغال داشته باشند. تسلط به زبان ترکی برای آن ها بسیار مهم است.
آیا دریافت ویزای کاری ترکیه بدون واسطه برای افغان ها ممکن است؟
بله اما نیازمند تسلط کامل به روند اداری، مدارک رسمی و آشنایی با زبان ترکی یا انگلیسی است. اغلب افراد به دلیل ناآشنایی با سیستم آنلاین و مدارک حقوقی از مشاوران کمک می گیرند.
آیا داشتن مدرک فنی از افغانستان برای کار در ترکیه معتبر است؟
مدارک فنی افغانستان به صورت مستقیم در ترکیه معتبر نیستند اما می توانند در مصاحبه کاری مؤثر باشند. برای استفاده رسمی، ترجمه رسمی و گاهی ارزشیابی مدرک در ترکیه لازم است.
آیا افغان های مقیم ترکیه می توانند در آینده به اروپا مهاجرت کنند؟
بله اما فقط در صورتی که دارای اقامت قانونی، سابقه کاری معتبر، یا سرمایه گذاری مشخص باشند. برخی کشورها مانند آلمان برنامه هایی برای جذب نیروی کار خارجی دارند اما نیاز به زبان و مدارک دقیق است.