خطرناک‌ترین کشورها برای زنان
برابری جنسیتی یکی از شاخص‌های اساسی توسعه پایدار و کاهش فقر در جهان است، اما هنوز هیچ کشوری به برابری کامل دست نیافته است. بر اساس آخرین گزارش‌های Gender Development Index (GDI) 2022-23، Women, Peace, and Security Index (WPS) 2023-24 و داده‌های World Economic Forum 2024 Global Gender Gap، برخی کشورها وضعیت زنان به‌قدری دشوار است که می‌توان آن‌ها را به‌عنوان خطرناک‌ترین کشور برای زنان معرفی کرد. این کشورها با مشکلاتی همچون خشونت جنسیتی، محدودیت‌های قانونی، ازدواج زودهنگام، دسترسی محدود به آموزش و فرصت‌های اقتصادی کم، زنان را در معرض خطرات فراوان قرار می‌دهند.
سازمان‌های مختلف، از جمله Concern Worldwide، با بررسی شاخص‌های مشارکت زنان در نیروی کار، نمایندگی سیاسی، نرخ مرگ‌ومیر مادران و خشونت مبتنی بر جنسیت، تصویری جامع از وضعیت زنان در این کشورها ارائه می‌دهند. این داده‌ها نشان می‌دهد که پیشرفت در حقوق زنان تنها از طریق تغییرات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ممکن است و نیازمند مشارکت جامعه بین‌المللی و محلی است.
در این مقاله از ایمیگو، قصد داریم بر اساس داده‌های ذکر شده و تجزیه‌وتحلیل، فهرستی از کشورهایی که از نظر حقوق زنان و ایمنی آن‌ها وضعیت بحرانی دارند، ارائه دهیم و جزئیات اقتصادی، اجتماعی و شاخص‌های جمعیتی این کشورها را بررسی کنیم. هدف این است که خواننده بتواند تصویری جامع و دقیق از خطرناک‌ترین کشور برای زنان به‌دست آورد و اهمیت برابری جنسیتی را در سطح جهانی درک کند.
خطرناک‌ترین کشورها برای زنان
هیچ کشوری در جهان به برابری کامل جنسیتی دست نیافته است، موضوعی که یکی از عوامل کلیدی برای کاهش فقر به شمار می‌رود. برابری جنسیتی را می‌توان از جنبه‌های مختلف اندازه‌گیری کرد و پیشرفت کشورها را بر اساس شاخص‌های کلیدی پیگیری کرد. این شاخص‌ها شامل خشونت‌های مبتنی بر جنسیت، مشارکت زنان در محیط کار، نمایندگی سیاسی زنان و نرخ مرگ و میر مادران است. سازمان‌های زیادی مشغول این بررسی‌ها هستند؛ برای مثال، شاخص توسعه انسانی سازمان ملل شامل مولفه جنسیتی است که اکنون به عنوان شاخص توسعه جنسیتی شناخته می‌شود. همچنین شاخص زنان، صلح و امنیت که توسط دانشگاه جورج‌تاون و مؤسسه تحقیقات صلح اسلو منتشر می‌شود، منبع مهم دیگری است.
این گزارش‌ها نشان می‌دهند که بسیاری از مشکلات به یک دسته کلی باز می‌گردند: حقوق زنان. کدام کشورها بیشترین حمایت‌ها را برای برابری جنسیتی ارائه می‌دهند؟ کدام کشورها اطمینان می‌دهند که این حمایت‌ها رعایت می‌شوند؟ و کجا هنوز پیشرفت لازم است؟ با استفاده از جدیدترین نسخه‌های شاخص توسعه جنسیتی (GDI 2022-23) و شاخص زنان، صلح و امنیت (WPS 2023-24) و داده‌های گزارش شکاف جنسیتی ۲۰۲۴ مجمع جهانی اقتصاد، فهرست ما از خطرناک‌ترین کشورها برای زنان به‌روز شده است.
۱. پاکستان
پاکستان یکی از کشورهایی است که وضعیت زنان در آن به شدت نگران‌کننده است. طبق شاخص توسعه جنسیتی در سال ۲۰۲۳، پاکستان در رتبه دهم پایین‌ترین کشورها قرار داشت. اگرچه در شاخص WPS ۲۰۲۴ رتبه بهتری دارد (۱۵۸ از ۱۷۷)، اما در شاخص شکاف جنسیتی مجمع جهانی اقتصاد نیز پایین است (۱۶۱ از ۱۶۲).
زنان و دختران در پاکستان به ویژه در مواجهه با بلایای طبیعی که به دلیل تغییرات اقلیمی در حال افزایش است، آسیب‌پذیر هستند. گزارش برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) نشان می‌دهد که تنها ۴.۵٪ از سمت‌های مدیریتی و قانون‌گذاری توسط زنان اشغال شده است. سازمان‌های بین‌المللی و خیریه‌ها، از جمله برنامه BRAVE، با تمرکز بر جنسیت، معلولیت و سن، در سال ۲۰۲۴ به بیش از ۱۲۷ هزار زن و دختر کمک کرده‌اند و پاسخ اضطراری به سیلاب‌های سال ۲۰۲۲ نیز نزدیک به ۲۱۸ هزار زن را تحت پوشش قرار داده است.
| شاخص | مقدار تقریبی |
| جمعیت | ۲۴۰ میلیون |
| تولید ناخالص داخلی (GDP) | ۳۲۷ میلیارد دلار |
| نرخ مشارکت زنان در نیروی کار | کمتر از ۲۵٪ |
| نرخ سواد زنان | ۴۰٪ |
| شاخص برابری جنسیتی | ۱۰ پایین‌ترین کشورها در GDI ۲۰۲۳ |
| وضعیت زنان | خشونت خانگی، ازدواج زودهنگام، دسترسی محدود به آموزش و بهداشت، آسیب‌پذیری بالا در بلایای طبیعی |
۲. جمهوری دموکراتیک کنگو
در جمهوری دموکراتیک کنگو، رتبه GDI نسبتاً بهتر است (۳۱)، اما در شاخص WPS رتبه ۱۷۴ از ۱۷۷ را دارد. خشونت خانگی و خشونت علیه زنان بسیار شایع است؛ تقریباً نیمی از زنان بالای ۱۵ سال تجربه خشونت فیزیکی را گزارش کرده‌اند و تنها ۱۲.۸٪ از کرسی‌های پارلمان به زنان اختصاص دارد.
تمام برنامه‌های Concern در کنگو شامل اقدامات برای برابری جنسیتی هستند. حتی برنامه‌هایی که مستقیماً مرتبط با جنسیت نیستند نیز می‌توانند به بهبود وضعیت کمک کنند. به‌عنوان مثال، نصب پمپ‌های خورشیدی در شش سیستم آب آشامیدنی باعث شد زنان و دختران بتوانند نزدیک خانه بمانند و به آب تمیز دسترسی داشته باشند.
| شاخص | مقدار تقریبی |
| جمعیت | ۱۱۲ میلیون |
| تولید ناخالص داخلی (GDP) | ۵۶ میلیارد دلار |
| نرخ مشارکت زنان در نیروی کار | پایین |
| نرخ سواد زنان | ۶۰٪ |
| شاخص برابری جنسیتی | رتبه ۳۱ GDI، رتبه ۱۷۴ WPS |
| وضعیت زنان | خشونت فیزیکی بالا، نمایندگی پایین در پارلمان، محدودیت حرکت به دلیل امنیت، مشکلات بهداشتی و دسترسی به آب سالم |
۳. نیجر
کاهش نابرابری جنسیتی در نیجر می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ بیش از یک چهارم تولید ناخالص داخلی سرانه را افزایش دهد. با این حال، تنها کمی بیش از ۱۰٪ زنان به خدمات مالی دسترسی دارند و شاخص WPS آن‌ها ۱۶۶ از ۱۷۷ است. نرخ ازدواج زیر سن قانونی و خشونت جنسی و فیزیکی علیه زنان بالاست.
یکی از اقدامات در نیجر، ایجاد مدارس برای مردان (Écoles de Maris) است تا مردان با مشکلات زنان و کودکان آشنا شوند و برابری در خانه تقویت شود. این برنامه‌ها با همکاری رهبران مذهبی و سازمان‌های محلی اجرا می‌شوند تا از دیدگاه دینی نیز برابری جنسیتی تأیید شود.
پس از بررسی آمار نگران‌کننده و واقعیت‌های تلخ در مورد این مناطق، خوب است که به این نکته نیز اشاره کنیم که در سوی دیگر جهان، کشورهایی وجود دارند که نه تنها استانداردهای بسیار بالایی از نظر برابری جنسیتی دارند، بلکه از نظر امنیت عمومی در رتبه‌های برتر قرار گرفته‌اند. برای اینکه ببینیم محیطی که امنیت زنان در آن در اولویت قرار دارد چگونه است و امن ترین کشور جهان کدام کشورها هستند، و این کشورها چه ویژگی‌هایی دارند، می‌توانید مقاله‌ی ما در این زمینه را مطالعه کنید.
| شاخص | مقدار تقریبی |
| جمعیت | ۲۵ میلیون |
| تولید ناخالص داخلی (GDP) | ۱۴ میلیارد دلار |
| نرخ مشارکت زنان در نیروی کار | ۱۰٪ (شمول مالی زنان) |
| نرخ سواد زنان | پایین |
| شاخص برابری جنسیتی | ۸ پایین‌ترین کشورها در GDI، رتبه ۱۶۶ WPS |
| وضعیت زنان | خشونت جنسیتی، ازدواج زودهنگام، نرخ بالای تولد نوجوانان، برنامه مدارس برای آموزش همسران مردان برای ترویج برابری |
۴. سوریه
سوریه در شاخص WPS رتبه ۱۷۱ از ۱۷۷ دارد و شاخص GDI آن نیز از پایین‌ترین‌هاست. اکثر زنان سوری کمتر از ۵۰ کیلومتر از مناطق فعال درگیری زندگی می‌کنند و دسترسی به عدالت قانونی و حفاظت از خود در برابر آزارهای جنسی در محیط کار محدود است. برنامه‌های Concern از سال ۲۰۱۳ بر حمایت از زنان و دختران آواره داخلی تمرکز داشته است.
| شاخص | مقدار تقریبی |
| جمعیت | ۱۸ میلیون (تخمین پس از جنگ) |
| تولید ناخالص داخلی (GDP) | ۶۵ میلیارد دلار (کاهش شدید) |
| نرخ مشارکت زنان در نیروی کار | پایین |
| نرخ سواد زنان | حدود ۷۰٪ |
| شاخص برابری جنسیتی | رتبه ۱۷۱ WPS، ۶ پایین‌ترین GDI |
| وضعیت زنان | محدودیت قانونی، خشونت در مناطق جنگی، کمبود دسترسی به آموزش، مهاجرت اجباری، نیاز به حمایت‌های انسانی |
۵. عراق
در عراق خشونت خانگی گسترده است و ۴۵٪ از زنان عراقی تجربه خشونت در سال گذشته را گزارش کرده‌اند. حضور زنان در پارلمان افزایش یافته (۲۹.۲٪)، اما ازدواج زودهنگام و کارهای خانگی بدون دستمزد همچنان چالش‌زا هستند. برنامه‌های حمایتی برای زنان سرپرست خانوار اجرا می‌شوند تا دسترسی به خدمات ضروری و حمایت‌های حقوقی افزایش یابد.
| شاخص | مقدار تقریبی |
| جمعیت | ۴۰ میلیون |
| تولید ناخالص داخلی (GDP) | ۲۸۰ میلیارد دلار |
| نرخ مشارکت زنان در نیروی کار | پایین |
| نرخ سواد زنان | ۷۵٪ |
| شاخص برابری جنسیتی | رتبه ۱۶۰ WPS |
| وضعیت زنان | خشونت خانگی، ازدواج زودهنگام، کارهای خانگی بدون حقوق، نمایندگی ۲۹٪ در پارلمان، آسیب‌پذیری در مناطق درگیری |
۶. سومالی
سومالی از نظر شاخص GDI چهارم از آخر و از نظر WPS رتبه ۱۶۹ از ۱۷۷ است. نرخ ازدواج زودهنگام بیش از ۴۵٪ و میزان ختنه زنان بیش از ۹۹٪ گزارش شده است. نمایندگی زنان در پارلمان نیز کاهش یافته و تنها کمی بیش از ۱۹٪ است.
| شاخص | مقدار تقریبی |
| جمعیت | ۱۶ میلیون |
| تولید ناخالص داخلی (GDP) | ۷٫۵ میلیارد دلار |
| نرخ مشارکت زنان در نیروی کار | پایین |
| نرخ سواد زنان | حدود ۳۵٪ |
| شاخص برابری جنسیتی | رتبه ۱۶۹ WPS، چهارم از آخر GDI |
| وضعیت زنان | ازدواج زودهنگام بیش از ۴۵٪، ۹۹٪ ختنه زنان، خشونت جنسیتی گسترده، نمایندگی پارلمانی کاهش یافته به ۱۹٪ |
۷. افغانستان
افغانستان دومین رتبه از آخر در شاخص GDI و آخرین رتبه در WPS دارد. زنان و دختران با محدودیت شدید در تحصیل و اشتغال مواجه هستند و خشونت مبتنی بر جنسیت گسترده است. بیش از ۵۰٪ زنان ۱۵ تا ۴۹ سال حداقل یک بار خشونت جنسی یا فیزیکی را تجربه کرده‌اند. برنامه‌های Concern توانسته‌اند درآمد و توانمندی اقتصادی بیش از ۳۵۰۰ زن را افزایش دهند.
| شاخص | مقدار تقریبی |
| جمعیت | ۴۰ میلیون |
| تولید ناخالص داخلی (GDP) | ۲۰ میلیارد دلار |
| نرخ مشارکت زنان در نیروی کار | کمتر از ۱۵٪ |
| نرخ سواد زنان | حدود ۳۰٪ |
| شاخص برابری جنسیتی | رتبه ۲ از آخر GDI، آخر WPS |
| وضعیت زنان | محدودیت شدید حقوق کار و تحصیل، دسترسی محدود به خدمات بهداشتی، خشونت جنسیتی بالا، کاهش درآمد خانواده‌های زن‌سرپرست ۴۰٪ |
۸. سودان جنوبی
سودان جنوبی رتبه ۱۷۳ از ۱۷۷ در شاخص WPS دارد و زنان دسترسی محدودی به حفاظت قانونی و کاهش خشونت دارند. یک چهارم زنان تجربه خشونت خانگی داشته و بیش از ۵۱٪ زنان ۲۰ تا ۲۴ سال قبل از ۱۸ سالگی ازدواج کرده‌اند.
| شاخص | مقدار تقریبی |
| جمعیت | ۱۱ میلیون |
| تولید ناخالص داخلی (GDP) | ۳٫۸ میلیارد دلار |
| نرخ مشارکت زنان در نیروی کار | پایین |
| نرخ سواد زنان | حدود ۳۰٪ |
| شاخص برابری جنسیتی | رتبه ۱۷۳ WPS |
| وضعیت زنان | خشونت خانگی و درگیری مسلحانه، ازدواج زودهنگام بیش از ۵۱٪، نمایندگی پارلمانی ۳۲٪، آسیب‌پذیری بالا در مناطق جنگی |
۹. جمهوری آفریقای مرکزی
این کشور رتبه ۱۷۵ از ۱۷۷ در شاخص WPS دارد و پایین‌ترین رتبه در آفریقای زیر صحرا را دارد. خشونت مبتنی بر جنسیت بسیار شایع است و تنها ۱۱.۴٪ کرسی‌های پارلمان به زنان اختصاص یافته است. برنامه‌های محلی و بین‌المللی تلاش می‌کنند آگاهی عمومی را درباره خشونت علیه زنان افزایش دهند.
| شاخص | مقدار تقریبی |
| جمعیت | ۵٫۵ میلیون |
| تولید ناخالص داخلی (GDP) | ۲٫۳ میلیارد دلار |
| نرخ مشارکت زنان در نیروی کار | پایین |
| نرخ سواد زنان | حدود ۳۰٪ |
| شاخص برابری جنسیتی | رتبه ۱۷۵ WPS، پایین‌ترین در آفریقای زیر صحرا |
| وضعیت زنان | خشونت جنسیتی شدید، ۱۱٪ نمایندگی پارلمانی، قربانیان GBV هر ساعت بیش از ۲ نفر، نیاز به حمایت اضطراری و خدمات آموزشی |
۱۰. یمن
یمن در شاخص WPS رتبه ۱۷۶ از ۱۷۷ و در شاخص GDI آخرین رتبه را دارد. زنان و دختران بیشترین آسیب را در جریان جنگ داخلی می‌بینند و تنها ۶٪ زنان مشغول به کار هستند. میانگین تحصیلات دختران تنها ۲.۹ سال است و نمایندگی پارلمانی زنان کمتر از نیم درصد است.
| شاخص | مقدار تقریبی |
| جمعیت | ۳۱ میلیون |
| تولید ناخالص داخلی (GDP) | ۲۸ میلیارد دلار |
| نرخ مشارکت زنان در نیروی کار | ۶٪ |
| نرخ سواد زنان | حدود ۵۵٪ |
| شاخص برابری جنسیتی | رتبه ۱۷۶ WPS، آخر GDI |
| وضعیت زنان | جنگ داخلی طولانی، خشونت گسترده، دسترسی بسیار محدود به آموزش، کمتر از ۰٫۵٪ نمایندگی در پارلمان، ازدواج زودهنگام و محدودیت شدید اقتصادی |
جمع‌بندی
هیچ یک از این مشکلات تنها با تغییر سیاست‌ها قابل حل نیست. پیشرفت واقعی در برابری جنسیتی در سطح جامعه، خانواده و فرد اتفاق می‌افتد. این کشورها نمونه‌ای از خطرناک‌ترین کشورها برای زنان هستند و نشان می‌دهند که رفع نابرابری جنسیتی نه تنها حقوق زنان را تضمین می‌کند، بلکه به کاهش فقر، بهبود سلامت و کاهش خشونت در جامعه نیز کمک می‌کند.
جمع‌بندی
وضعیت زنان در جهان هنوز با چالش‌های جدی مواجه است و برخی کشورها به‌طور آشکار به‌عنوان خطرناک‌ترین کشور برای زنان شناخته می‌شوند. کشورهایی مانند افغانستان، یمن، سومالی، پاکستان و جمهوری آفریقای مرکزی نمونه‌هایی از جوامعی هستند که زنان در آن‌ها با محدودیت‌های شدید حقوقی، خشونت خانگی و جنگ، ازدواج زودهنگام و دسترسی محدود به آموزش و فرصت‌های اقتصادی مواجه‌اند. داده‌ها نشان می‌دهد که در برخی کشورها بیش از ۵۰٪ زنان گزارش داده‌اند که خشونت جسمی یا جنسی را تجربه کرده‌اند و درصد قابل توجهی از زنان زیر ۱۸ سال ازدواج کرده‌اند.
علاوه بر این، شاخص‌های اقتصادی مانند تولید ناخالص داخلی و نرخ مشارکت زنان در نیروی کار نیز پایین است و این موضوع باعث کاهش استقلال مالی و امنیت اقتصادی زنان می‌شود. بسیاری از این کشورها فاقد سیستم‌های حمایتی کافی برای زنان هستند و نمایندگی آن‌ها در پارلمان یا سطوح مدیریتی بسیار محدود است، که باعث می‌شود تصمیم‌گیری‌های کلان سیاسی و اقتصادی بدون مشارکت زنان صورت گیرد.
با وجود چالش‌ها، اقدامات نهادهای محلی و بین‌المللی، تلاش‌هایی برای افزایش آگاهی، حمایت مالی و آموزش زنان انجام شده است. برنامه‌های آموزشی، دسترسی به منابع مالی و پروژه‌های مرتبط با بهداشت و امنیت زنان، گامی مهم در کاهش خشونت و افزایش برابری جنسیتی محسوب می‌شوند. اهمیت شناخت و تحلیل کشورهایی که به‌عنوان خطرناک‌ترین کشور برای زنان شناخته می‌شوند، در این است که می‌توان سیاست‌ها و برنامه‌های بین‌المللی هدفمندتری برای حمایت از زنان طراحی و اجرا کرد.