تاثیر جنگ بر مهاجرت

جنگ: آغازگر مهاجرت اجباری

وقتی جنگ شروع می‌شود، خشونت و ناامنی زندگی عادی را غیرممکن می‌کند. میلیون‌ها نفر مجبور می‌شوند خانه، کار و جامعه خود را رها کنند، گاهی تنها با چند دقیقه فرصت. حقوق اولیه، به‌ویژه برای گروه‌های آسیب‌پذیر، از بین می‌رود و فرار به تنها راه نجات تبدیل می‌شود. این وضعیت باعث جابجایی گسترده مردم می‌شود: پناهندگان، پناهجویان یا آوارگان داخلی. برای مثال، جنگ داخلی سوریه بیش از ۱۳ میلیون نفر را آواره کرد و حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ باعث شد ۸,۰۴۶,۵۶۰ نفر در اروپا ثبت شوند.

تاثیر بر کشورهای میزبان

کشورهای همسایه اغلب اولین مقصد مهاجران جنگ‌زده هستند، اما این موج به کشورهای دورتر با اقتصادهای پایدار هم می‌رسد. ورود ناگهانی جمعیت زیاد، فشار زیادی به منابع عمومی مانند مسکن، خدمات درمانی و آموزش وارد می‌کند. ترکیه با میزبانی از بیش از ۳.۵ میلیون پناهجوی سوری و کشورهایی مثل لهستان و آلمان که میلیون‌ها اوکراینی را پذیرفتند، نمونه‌های روشنی از این موضوع هستند.

اتحادیه اروپا در پاسخ به جنگ اوکراین، طرح حفاظت موقت (TP) را در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ راه‌اندازی کرد. این طرح به اوکراینی‌ها و غیراوکراینی‌های ساکن اوکراین حقوق گسترده‌ای مانند اقامت، کار، آموزش، خدمات اجتماعی و مراقبت‌های پزشکی داد. لغو ویزا برای اوکراینی‌ها در سال ۲۰۱۷ و امکان جابجایی آزاد در اتحادیه اروپا، این روند را آسان‌تر کرد. این تجربه نشان داد که اتحادیه اروپا می‌تواند میلیون‌ها پناهجو را در یک سال بپذیرد و درهای خود را به روی فراریان از جنگ باز نگه دارد.

چالش‌ها و نقش مهاجران در جامعه جدید

رسیدن به کشور میزبان، پایان مشکلات نیست. مهاجران با موانع قانونی پیچیده، انتظار طولانی برای دریافت اقامت، و دسترسی محدود به خدمات روبرو می‌شوند. تفاوت‌های فرهنگی و زبانی، همراه با آسیب‌های روانی ناشی از جنگ و آوارگی، مانند استرس پس از سانحه (PTSD)، ادغام در جامعه را سخت‌تر می‌کند. تبعیض و پیش‌داوری نیز مانع مشارکت کامل آن‌ها می‌شود.

با این حال، مهاجران جنگ‌زده اغلب استقامت شگفت‌انگیزی نشان می‌دهند. با حمایت مناسب، آن‌ها می‌توانند به اقتصاد، فرهنگ و جامعه کشور میزبان کمک کنند و حتی کمبود نیروی کار را جبران کنند. برای مثال، بیش از ۵۶ درصد زنان اوکراینی بزرگسال دارای مدرک دانشگاهی هستند و بیشتر در حوزه‌های سلامت و آموزش کار می‌کنند. بیش از ۴۰ درصد دریافت‌کنندگان حفاظت موقت در اتحادیه اروپا، به‌ویژه در هلند، مشغول به کار شده‌اند. اما بسیاری از این افراد تحصیل‌کرده در مشاغل کم‌مهارت مانند هتلداری کار می‌کنند، چون مهارت‌هایشان با نیازهای بازار همخوانی ندارد. یادگیری زبان و داشتن اقامت پایدار، کلید بهبود این وضعیت است.

درباره آموزش کودکان، قانون اتحادیه اروپا می‌گوید کودکان پناهجو باید ظرف سه ماه در مدارس محلی ثبت‌نام شوند. اما گزارش یونیسف در ژانویه ۲۰۲۳ نشان داد که دو سوم کودکان اوکراینی در سیستم آموزشی کشورهای میزبان ثبت‌نام نکرده‌اند، چون برخی خانواده‌ها به امید بازگشت زودهنگام به اوکراین، آموزش آنلاین را انتخاب کرده‌اند.

آینده سیاست‌های مهاجرتی: پایان حفاظت موقت

جنگ نشان می‌دهد که قوانین پناهندگی و همکاری‌های جهانی نیاز به بهبود دارند. برای اوکراینی‌های تحت طرح حفاظت موقت، این وضعیت تا ۴ مارس ۲۰۲۵ ادامه دارد، مگر اینکه تمدید شود. بسیاری ممکن است به دلیل داشتن شغل، آینده بهتر برای فرزندان، یا تخریب خانه‌هایشان در اوکراین، بخواهند در کشورهای میزبان بمانند. اتحادیه اروپا چند گزینه را بررسی می‌کند:

• تمدید حفاظت موقت: این راه ساده است، اما باعث می‌شود وضعیت اقامت نامطمئن بماند.

• آزادی جابجایی برای اوکراینی‌ها: این به آن‌ها اجازه می‌دهد مانند شهروندان اتحادیه اروپا آزادانه جابجا شوند، اما به دلیل جمعیت زیاد اوکراین و وضعیت جنگ، ممکن است چالش‌برانگیز باشد.

• تغییر قوانین مهاجرتی: اتحادیه اروپا می‌تواند:

  • امکان اعطای اقامت دائم به‌صورت گروهی را فراهم کند.

  • مدت زمان لازم برای اقامت بلندمدت را کاهش دهد و دوره حفاظت موقت را در آن حساب کند.

  • موانع قانونی برای دسترسی به حقوقی مثل الحاق خانواده یا اجازه کار را بردارد. این راه‌حل‌ها به دنبال ایجاد ثبات و اطمینان برای مهاجران هستند تا بدون نگرانی زندگی جدیدی بسازند.

بحران در راه: درگیری ایران و اسرائیل

در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵، درگیری بین اسرائیل و ایران شدت گرفت. اسرائیل حملات گسترده‌ای به ایران انجام داد و ایران در پاسخ واکنش نشان داد. به گفته نخست‌وزیر اسرائیل، نتانیاهو، و کاخ سفید، هدف این حملات مهار برنامه هسته‌ای ایران بود که ادعا می‌شد به نقطه‌ای “غیرقابل بازگشت” رسیده است. نتانیاهو و رئیس‌جمهور آمریکا، ترامپ، همچنین خواستار تغییر رژیم در ایران شدند.

ایالات متحده در ۲۱ ژوئن به درگیری پیوست و به سایت‌های هسته‌ای ایران حمله کرد. ایران در ۲۳ ژوئن با موشک به پایگاه هوایی العدید آمریکا در قطر حمله کرد که رهگیری شد. در همان روز، آتش‌بسی اعلام شد، اما در ۲۴ ژوئن نقض شد، وقتی اسرائیل ادعا کرد ایران موشک‌های بیشتری شلیک کرده و حمله دیگری انجام داد. با ادامه حملات اسرائیل در لبنان و غزه و صحبت از تغییر رژیم، دوام آتش‌بس نامطمئن است.

پیامدهای مهاجرتی

• آوارگی داخلی در ایران: حملات اسرائیل به تهران و شهرهای دیگر باعث فرار هزاران نفر به مناطق روستایی شده، با ترافیک سنگین و صف‌های طولانی برای سوخت. این آوارگی ممکن است موقتی باشد.

• حرکت احتمالی پناهجویان:

  • هنوز مهاجرت گسترده بین‌المللی گزارش نشده، و تنها تعداد کمی به ترکیه، ارمنستان و عراق رفته‌اند. ایرانیان می‌توانند بدون ویزا به ترکیه سفر کنند.

  • اگر درگیری تشدید شود یا تغییر رژیم رخ دهد، مهاجرت گسترده ممکن است اتفاق بیفتد. بسته بودن حریم هوایی، مسیرهای زمینی را به گزینه اصلی تبدیل کرده است.

  • جمعیت ۹۲ میلیونی ایران، درآمد بالاتر و دیاسپورای ۴ تا ۸ میلیونی، به ایرانیان امکان فرار بیشتری نسبت به سوری‌ها در آغاز جنگشان می‌دهد.

  • مقیاس حرکت به سیاست کشورهای همسایه (ترکیه، عراق، ارمنستان، افغانستان، پاکستان) بستگی دارد. ترکیه فعلاً درهای باز گسترده ندارد و پاکستان مرز را بسته است.

  • انتظار می‌رود اکثر پناهجویان در کشورهای همسایه بمانند و حرکت به اروپا فعلاً محدود باشد.

• بی‌تحرکی اجباری: برخی به دلیل کمبود منابع یا خطر جنگ نمی‌توانند فرار کنند و گروهی آسیب‌پذیر می‌مانند.

• پناهجویان افغان در ایران: حدود ۴.۵ میلیون افغان در ایران، بدون وضعیت قانونی و با مشکلات اقتصادی، در شرایط سختی هستند. اخراج ۷۵۰,۰۰۰ نفر در ۲۰۲۴ و برنامه اخراج ۲ میلیون نفر تا مارس ۲۰۲۵ ادامه دارد. شایعات همکاری افغان‌ها با اسرائیل، خشم علیه آن‌ها را افزایش داده و قاچاقچیان از این وضعیت سوءاستفاده می‌کنند.

• خطر سرریز منطقه‌ای: تشدید درگیری می‌تواند مرزها را نظامی‌تر کند و دسترسی بشردوستانه را محدود کند.

نقش اتحادیه اروپا و ترکیه

اتحادیه اروپا نگران حرکت احتمالی پناهجویان ایرانی به اروپا است و همکاری با ترکیه را تقویت خواهد کرد. ترکیه ممکن است از کنترل مهاجرت برای کسب امتیازات سیاسی استفاده کند. مرز برای افغان‌ها بسته است و قاچاق انسان افزایش می‌یابد. کاهش بودجه کمک‌های خارجی، حمایت از پناهجویان را محدود می‌کند.

آینده‌ای مشترک

تاثیر جنگ بر مهاجرت نیازمند پاسخ جهانی و انسانی است. تجربه اوکراین نشان داد که با اراده سیاسی، پذیرش میلیون‌ها پناهجو ممکن است. اما چالش‌های اوکراینی‌ها و وضعیت ناپایدار خاورمیانه، نیاز به سیاست‌های بلندمدت برای اقامت امن را نشان می‌دهد. برای اطلاعات بیشتر درباره سیاست‌های مهاجرتی، منابع را کاوش کنید و این داستان را عمیق‌تر بشناسید.